سل در کودکان

سل در کودکان

سل یکی از مهم‌ترین بیماری‌های دوران کودکی است. طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، هر سال یک میلیون کودک به سل مبتلا می‌شوند و ۴۰۰ هزار نفر از آنها در اثر آن از دنیا می‌روند. از این رو شناخت این بیماری و راه های پیشگیری از آن باید مورد توجه قرار گیرد. با ما همراه باشید.

سل در کودکان

سل در کودکان زیر 15 سال که به نام سل اطفال نیز شناحته می شود، از دو جهت از معضلات مهم حوزه بهداشت است. اول آنکه سل در کودکان نشانه آن است که فرد اخیرا در معرض این بیماری قرار گرفته و ثانیا از آن جهت که نوزادان و کودکان با احتمال بالاتری نسبت به بزرگسالان به انواع کشنده تر سل، مانند سل ارزنی (منتشر) و مننژیت سلی مبتلا می شوند. در میان کودکان بیشترین موارد ابتلا به سل در کودکان زیر 5 سال و بالای 10 سال مشاهده می شود.

 

چند نکته در مورد سل

سل توسط باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می شود. این باکتری از فردی به فرد دیگر از طریق هوا منتقل می شود. باکتری سل از طریق سرفه، صحبت کردن و آواز خواندن فرد مبتلا وارد هوا می شود. نزیکان فرد بیمار با تنفس کردن این هوای آلوده باکتری را به ریه های خود وارد می کنند.

افراد مبتلا به انواع ریوی و حلقی سل می توانند این باکتری را به افرادی که به طور روزانه با انها در ارتباطند منتقل کنند. اگرچه کودکان کمتر احتمال دارد سل را به دیگران منتقل کنند. این به آن جهت است که انواع شایع سل در کودکان قدرت عفونت زایی کمتری نسبت به انواع سل بزرگسالان دارند.

 

هر فرد مبتلا شده به عفونت سل لزوما بیمار نیست. به همین دلیل به طور کلی سل را به دو دسته تقسیم می کنیم: سل نهفته و بیماری سل (سل فعال)

 

افراد مبتلا به سل نهفته دارای:

 

• اغلب تست پوستی و خونی مثبت برای سل هستند؛
• باکتری سل را داخل بدنشان دارند اگرچه غیر فعال است؛
• بیمار نبوده و علائمی ندارند؛
• نمی توانند باکتری را به دیگران منتقل کنند؛
• معمولا جهت جلوگیری از پیشرفت به سمت بیماری تحت درمان دارویی قرار می گیرند.

 

بیماری سل (فعال)

اگر باکتری سل در بدن فعال و تکثیر شود، فرد به این بیماری مبتلا می شود. بیماران سلی:

 

• معمولا تست پوستی و خونی مثبت برای سل دارند؛
• بیماری انها به علت حضور باکتری فعال است (به معنای آنکه این باکتری ها در حال تکثیر و تخریب بافت های بدن هستند؛)
• معمولا علائم بیماری را نشان می دهند؛
• لازم است تحت درمان دارویی قرار بگیرند.

 

پس از آلوده شدن به باکتری سل، کودکان بیشتر از بزرگسالان به بیماری سل مبتلا می شوند و سریعتر بیمار می شوند. به طور متضاد، بیماری سل در بزرگسالان اغلب به علت عفوتت قدیمی سل است که پس از سالها به علت ضعف سیستم ایمنی فرد (مانند عفونت HIV و دیابت) فعال شده است.

 

تشخیص قطعی سل در کودکان با تست های آزمایشگاهی به چند دلیل می تواند مشکل باشد:

• گرفتن نمونه خلط از نوزادان و کودکان سخت است؛
• تست های آزمایشگاهی مورد استفاده برای یافتن سل در خلط احتمال کمتری دارد که در کودکان نتیجه مثبت داشته باشد. این به این دلیل است که کودکان بیشتر به بیماری سل ناشی از تعداد کمتری از باکتری ها (بیماری پائوسی باسیلاری) مبتلا می شوند.

 

به این دلایل تشخیص سل در کودکان بدون تست های آزمایشگاهی و عمدتا بر پایه ترکیبی از فاکتورهای زیر قطعی میشود:

 

• علائم و نشانه های بالینی نشان دهنده سل؛
• تست پوستی و خونی مثبت؛
• رادیوگرافی قفسه سینه که الگوهای بیماری سل را نشان دهند؛
• سابقه تماس با فرد مبتلا به سل.

 

در صورت فقدان علائم، معمولا تنها نشانه عفونت سل تست پوستی مثبت (TST) و یا تست خونی مثبت (IGRA) می باشند. تست پوستی سل در کودکان امن است و در کودکان زیر 5 سال بر تست خونی ارجح است.

تمام کودکان دارای تست پوستی مثبت، علائم سل یا سابقه تماس با فرد مبتلا به سل باید تحت ارزیابی پزشکی قرار بگیرند. ارزیابی پزشکی برایی سل شامل رادیوگرافی قفسه سینه و معینات فیزیکی جهت رد بیماری سل می باشد که لازم است حتما پیش از شروع درمان برای سل نهفته انجام شوند. 

 

علائم و نشانه های بیماری سل در کودکان

شامل:

 

• سرفه

• احساس ضعف و ناخوشی، خواب آلودگی یا کاهش سطح انرژِی

• کاهش وزن یا عدم رشد

• تب

• تعریق شبانه

 

شایع ترین فرم بیماری سل در ریه ها رخ می دهد اما سل می تواند سایر ارگان های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علائم بیماری در سایر نقاط بدن به محل درگیری وابسته است. نورادان، کودکان خردسال و کودکان دچار نقص ایمنی (مانند HIV) دارای بالاترین ریسک برای ابتلا به شدیدترین انواع سل مانند مننژیت سلی و سل ارزنی (منتشر) می باشند.

 

درمان سل کودکان

متخصص سل اطفال باید در درمان سل در کودکان و مدیریت نوزادان، کودکان خردسال و کودکان نقص ایمنی که در معرض فرد مبتلا به بیماری سل عفونی قرار گرفته اند، مشارکت داشته باشد. بسیار مهم است که کودکان یا هرکسی که برای عفونت نهفته سل یا بیماری سل تحت درمان است، دوره درمان دارو را کامل کرده و داروها را دقیقاً طبق دستور مصرف کند.

 

• درمان عفونت سل نهفته

برای کودکان دارای سل نفهته درمان توصیه می شود تا از پیشرفت بیماری جلوگیری به عمل آید. نوزادان، کودکان خردسال و کودکان با نقص ایمنی یا کودکان در در تماس نزدیک با افراد مبتلا به سل فعال نیاز به توجه ویژه دارند زیرا آنها در معرض خطر افزایش یافته ابتلا به بیماری سل هستند. مشورت با متخصص سل اطفال پیش از شروع درمان توصیه میشود.

کودکان بالای 2 سال را می توان برای عفونت نهفته سل با ایزونیازید-ریفاپنتین هفته ای یک بار به مدت 12 هفته درمان کرد. درمان های جایگزین برای عفونت نهفته سل در کودکان شامل 4 ماه ریفامپین روزانه یا 9 ماه ایزونیازید روزانه است. رژیم ها به یک اندازه قابل قبول هستند. با این حال، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی باید در صورت امکان، رژیم های کوتاه تر و در دسترس تر را تجویز کنند. بیماران با احتمال بالاتری رژیم های درمانی کوتاه را تکمیل می کنند. 

 

• درمان بیماری سل (فعال)

بیماری سل در کودکان با مصرف چندین داروی ضد سل به مدت 4، 6 یا 9 ماه بسته به رژیم درمانی درمان می شود. CDC رژیم درمان سل ریفاپنتین-موکسی فلوکساسین 4 ماهه را برای کودکانی که کمتر از 12 سال سن دارند یا وزن بدن آنها کمتر از 40 کیلوگرم است توصیه نمی کند.

اگر کودک قبل از اتمام داروها را قطع کند، ممکن است دوباره بیمار شود. اگر داروها به درستی مصرف نشوند، باکتری هایی که هنوز زنده هستند ممکن است به آن داروها مقاوم شوند. درمان سلی که به داروها مقاوم است سخت تر و پرهزینه تر بوده و بسیار طولانی تر است (تا 18 تا 24 ماه).

 

پیشگیری و واکسیناسیون

BCG یا باسیل Calmette-Guérin واکسنی برای پیشگیری از بیماری سل است. BCG در بسیاری از کشورها برای جلوگیری از بیماری سل کودکان استفاده می شود. با این حال، واکسن BCG به طور کلی در ایالات متحده استفاده نمی شود، زیرا خطر پایین عفونت با باکتری سل و اثربخشی متغیر واکسن وجود دارد. واکسن BCG باید فقط برای افراد بسیار منتخبی که معیارهای خاصی را دارند و با مشورت پزشک سل در نظر گرفته شود.

 

واکسیناسیون سل در ایران

واكسن سل (BCG) در ایران در بدو تولد تزریق میشود. واکسن BCG حاوي باسيل زندۀ ضعيف شدۀ گاوي است. واكسن به میزان 3/ 0 ميلی ليتر و به صورت زیرجلدي در قسمت بالایی بازو تزریق می شود و نيازی به تزریق دوز يادآور ندارد. تزريق واكسن برای کارکنان بهداشتی در مناطق با آمار بالای سلِ مقاوم به دارو توصيه می شود. تزریق واکسن در مادران باردار و افراد مبیتلا به ضعف ایمنی منع شده است.